|
Henri Hayden – urodzony w Warszawie absolwent Szkoły Sztuk Pięknych pod kierunkiem Konrada Krzyżanowskiego. Początkowo Hayden studiował także w Instytucie Politechnicznym w Warszawie.
W 1907 roku artysta na stałe opuścił rodzinną Warszawę, osiadając w Paryżu, gdzie rozpoczął naukę na Académie de la Palette. Od 1908 roku Hayden regularnie wyjeżdżał do Bretanii, gdzie studiował miejscowy pejzaż. Spotkał się tam z Władysławem Ślewińskim.
Pierwsza indywidualna wystawa Henryka Haydena odbyła się w galerii Druet w 1912 roku. Artysta związany ze środowiskiem École de Paris przyjaźnił się m.in. z krytykiem sztuki oraz marszandem Adolfem Baslerem, a za jego pośrednictwem innego wpływowego krytyka André Salmona. W Paryżu Hayden poznał wiele znakomitych osobistości świata kultury m.in.: Keesa van Dongena, Guillaume'a Apollinaire’a, André Deraina, Henri Matisse'a, André Lhote’a, Othona Friesza, Maxa Jacoba i Amedeo Modiglianiego. Przyjaźnił się także z Mojżeszem Kislingiem i Szymonem Mondzainem. Malarstwem Haydena interesował się także znany policjant-kolekcjoner i protektor wielu artystów Léon Zamaron.
 W latach 1912-1914 Hayden rozwijał swoje zainteresowania kompozycją przestrzenną obrazu idąc śladami wielkiego artysty Paula Cézanne'a. Prace powstałe w tym okresie, charakteryzują się kanciastą linią oraz geometryzacją form, a także zastosowaniem nakładających się na siebie planów kompozycyjnych. Najważniejszym obrazem z tego okresu jest kompozycja "Gracze w Szachy" (1913) , wystawiana na Salonie Niezależnych w 1914 roku. Obrazami Haydena zainteresował się kolekcjoner i marszand Charles Malpel, który w 1914 roku nabył niemalże wszystkie obrazy Haydena znajdujące się w jego atelier oraz podpisał z nim kontrakt. W związku z wybuchem I wojny światowej ich współpraca została przedwcześnie zakończona. W latach 1915-1916 w konsekwencji wcześniejszych poszukiwań, malarstwo Haydena zbliża się do kubizmu. Artysta niebawem podpisuje kontrakt z marszandem kubistów Léonce Rosenbergiem i tym samym dołącza do kubizmu w jego syntetycznej fazie. Pośród bliskich znajomych Haydena pozostają m.in.: Juan Gris, Pablo Picasso i Jacques Lipchitz. Malarstwo kubistyczne Haydena ograniczało się głównie do licznie powstających martwych natur. Artysta stosował czyste rozwiązania kompozycyjne, jego paleta wyróżniała się subtelną kolorystyką. Max Jacob nazwał Haydena "Renoirem kubizmu". Dopiero ok 1919 roku, artysta zaczął malować kompozycje figuralne, przedstawiające głównie muzyków. Najwybitniejszym dziełem kubistycznym Henryka Haydena jest niewątpliwie kompozycja postała w latach 1919–1920 "Trzej muzycy", obecnie wystawiana w Muzeum w Lyonie. Obraz ten zainspirował Pabla Picassa, do podjęcia obrazu o tej samej tematyce w 1921 roku.
W schyłkowej fazie kubizmu Haydena powstawały coraz częściej pejzaże. W latach 1920–1921, Hayden malował widoki z południa Francji, będące ostatnimi obrazami kubistycznymi. Początek lat 20. oznaczał dla Haydena odejście od kubizmu na rzecz tzw. "powrotu do porządku". Artysta odrzucił tym samym wszelką stylizację, starające się odzyskać "wrażliwość oka" w obserwowaniu natury.
W 1923 roku Henryk Hayden nawiązał współpracę z wybitnym marszandem Leopoldem Zborowskim. W tym samym roku odbyła się wystawa obrazów Haydena w galerii Zborowskiego.
W okresie międzywojennym Hayden malował głównie pejzaże, portrety oraz znacznie rzadziej martwe natury. W wielu wypadka stylistyka jego obrazów ocierała się malarstwo Pierre'a-Auguste'a Renoira. W trakcie niemieckiej inwazji na Francję, Hayden z żoną Josette oraz Sonią i Robertem Delaunay udaje się na południe. Najpierw osiada w Mougins, by w 1943 roku dotrzeć do Roussillon d'Apt. Tam poznaje wybitnego dramaturga Samuela Becketta, który stanie się jendym z najbliższych przyjaciół Haydena. Po powrocie z wojennego wygnania Hayden zastaje swoją pracownię w Paryżu doszczętnie splądrowaną przez Niemców. Artyście udaje się odzyskać niewiele obrazów, w tym wielkoformatowe płótno Trzej muzycy.
  Na początku lat 50. malarstwo Haydena ulegnie transformacji podczas jego częstych wyjazdów w region Marny i Sekwany. Hayden maluje wówczas pejzaże i martwe natury, posługując się płaską, wyrazistą plamą barwną. Jego malarstwo sytuuje się u zbiegu figuracji i abstrakcji. W pejzażach z lat 50. i 70. kolor przejmuje naczelną rolę budując jednocześnie przestrzeń obrazu. Forma nawiązując do rzeczywistości staje się coraz bardziej syntetyczna. Trzeciego maja 1968 roku odbyła się retrospektywna wystawa Henryka Haydena w Musée National d’Art Moderne w Paryżu. Wystawę otwierał wybitny krytyk i ówczesny minister sztuki André Malraux.
Malarstwo Henryka Haydena cieszy się wielką popularnością w światowych kolekcjach sztuki. Jego obrazy znajdują się w wielu muzeach Francji (Musée National d'Art Moderne, Centre Pompidou; Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris; Musée d'art et d'histoire du Judaïsme; Musée des Beaux-Arts de Lyon; Musée d'Art Moderne de Troyes; Musée des Beaux-Arts de Nantes), Wielkiej Brytanii (Tate Gallery) oraz w Polsce (Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Śląskie w Katowicach)
Wystawie towarzyszyła projekcja filmu dokumentalnego:
Avec Toi, Sans Toi, (2011) reż. Francesca Ragusa.
|
